Kozan İlçesi Dilekkaya Köyü sınırları içerisinde yer alan bir zamanlar Kilikya Bölgesinde şenliklere ve olimpiyatlara ev sahipliği yapan, "Metropolis" unvanını almış bir kent olan Anavarza, kalesi, mozaikleri, hamamları, kiliseleri, zafer kapısı, su kemerleri, kaya mezarları, stadyumu ve antik tiyatrosuyla 1143 dönümlük bir alana kuruludur.
Anavarza, used to house festivals and the Olympic games in Cilicia Region in the past and was honoured with the title of “Metropolis”, is located within the borders of Dilekkaya Village of Kozan district and established on a an area of 1143 decares together with the castle, mosaics, bathhouses, churches, triumphal arch, aqueducts, rock tombs, stadium and ancient theatre.
Çukurova'nın en büyük kalesi olma unvanına sahip olan Anavarza Kalesi'nde tarih boyunca her dönemin simgesini görmek mümkündür. Harun Reşit ordularınca garnizon olarak kullanıldığı döneme ilişkin, kitabe ve onarımlar, Bizans ve Geç Ermeni Krallığına ait şapel, her dönemde kullanılan sarnıç ve onlarca kapalı mekanı, tonozlu dehliz ve geçişler, burçlar, nişler, sunak ve adak alanlarıyla Anazarbos Kalesi bölge uygarlıklarının bir sentezidir.
In Anavarza Castle, bearing the title of “the largest castle of Çukurova region”, it is possible to see the symbol of every period throughout the history. With inscriptions and repairs related to its usage as a garrison by armies of Harun Reşit, the chapel belonging to the periods of Byzantines and late Armenian Kingdom, cistern and various closed areas used during every period, vaulted passages and tunnels, bastions, niches and altars, Anavarza (ancient Anazarbos) Castle is the synthesis of civilisations ruled in the region.
Kale eteklerinde I. yüzyılda kurulan kent en görkemli çağına MS. 3. yüzyılda ulaşmıştır. Kentin etrafı bugün bile ayakta duran surlarla çevrilidir. Surlar içerisinde yer alan ve dört büyük kapıdan girilen kentin, bugün ayakta kalan tek kapısı olan Ala Kapı, bir zafer kapısı olarak yapılmıştır. Bölgenin bilinen en büyük zafer kapısı olma özelliğini taşımaktadır.
Established on the skirts of the Castle, the ancient city reached its zenith during the 3rd century AD. The city is surrounded by city walls still standing even today. Ala Gate, the only remaining one of the four big gates of the ancient city located within the city walls, was built as a triumphal arch. It is also the biggest triumphal arch built in the region.
İlimiz Kozan İlçesi Dilekkaya Köyü sınırları içerisinde yer alan Anavarza Ören Yerinde ilk kazı çalışmalarına Bakanlığımız Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün 01.07.2013 tarih 128349 sayılı izinleri ile Anavarza Zafer Takı (Ala Kapı) temizlik ve restorasyon çalışmaları olarak başlatılmıştır.
First excavation works started to be carried out in Ancient City of Anavarza with the permit of T.R. Ministry of Culture and Tourism, General Directorate for Cultural Heritage and Museums, dated 01.07.2013 and no. 128349, by cleaning and restoration activities in Triumphal Arch (Ala Gate).
2015 yılı içerisinde Müdürlüğümüz Başkanlığında Çukurova Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Fatih GÜLŞEN'in bilimsel danışmanlığında gerçekleştirilmiştir. Yıl içerisinde sürdürülen çalışmalarda, kentin güney kapısı (Alakapı) olarak bilinen Zafer Takında kazı çalışmaları tamamlanmıştır. Zafer Takının röleve çizimleri tamamlanmış ve yapıda oluşan tahribatlar belirlenmiştir. Depremler nedeniyle Zafer Takından düşmüş çoğu işlemeli 500 adet blok taşın her birinin taş planı çizilerek ve fotoğraflanarak belirli bir düzen dahilinde taş parkına çekilmiştir. Taş parkına alınan 500 adet blok taşın her biri tek tek ayrıntılı ölçekte çizilerek ve fotoğraflanarak belgelenmiştir. Zafer takından düşen 500 adet blok taşın her birinin yer tespiti (rekontrüksiyon) çalışmaları tamamlanmıştır. Zafer takının nokta bulutu animasyonları hazırlanmış olup takın restorasyon çalışmalarına yönelik olarak zafer takının zemininde 22.5 m. derinliğe kadar inen sondajlar atmak suretiyle zemin etüdü çalışmaları tamamlanmıştır. Ana caddenin 34 m. genişlik ve 250 m. uzunluktaki büyük bölümü kazılarak ve temizlenerek düzgün bir şekilde açığa çıkartılmıştır. Söz konusu caddenin 34 m. genişlik ve 100 m. lik bölümünün plan çizimleri tamamlanmıştır. Anavarza Antik Kentinin çevresinde ve dış mahallerinde bulunan taşınabilir ve taşınmaz kültür varlıklarının envanter çalışmaları devam etmektedir. Kent meydanında bir turizm karşılama meydanı oluşturulabilmesi için çalışmalar tamamlanmış ve ihale sürecine geçilmiştir. Kazı evi projesi çizilerek Dilekkaya Köyü içinde uygun bir arazi tespiti yapılmıştır.
The excavation works started to be carried out in 2015 under scientific consultancy of Asst. Prof. Fatih GÜLŞEN working at Archaeology Department of Çukurova University under presidency of our Directorate. Excavation works related to Triumphal Arch, known also as Ala Gate, have been completed. Survey drawings of Triumphal Arch have been completed and destructions occurring in the structure have been detected. Plan of each of 500 block stones, most of which fell down from Triumphal Arch due to earthquakes, has been drawn, photographed and moved to stone park within an order. Each of 500 block stones moved to stone park has been drawn in detailed scale and documented by photo. Location detection (reconstruction) of such block stones has been completed. As a part of restoration works, point cloud animations of Triumphal Arch have been prepared, and land survey studies have been completed by means of drilling down to a depth of 22.5 m. The large part of the main road, which is 34 m wide and 250 m long, has been excavated and cleaned and unearthed properly. Plan drawings of a part of the main road, encompassing an area which is 34 m wide and 100 m long, have been completed. Inventory conduct studies are ongoing with relation to movable and immovable cultural assets located in the environs and external part of the Ancient City. The process, related to foundation of a tourism reception area in the city square, has been completed and bidding process has started. Project of excavation house has been drawn and a suitable area has been determined within the borders of Dilekkaya village.